Là nhà báo, ham mê khám phá núi non, rừng rú, nên tôi có nhiều cơ hội tiếp xúc với đồng bào miền núi. Thú vị nhất là tiếp xúc với các ông lang, thầy cúng dân tộc thiểu số. Họ như những pho sử sống, đặc biệt hiểu biết về thảo dược. Hầu hết cộng đồng dân tộc thiểu số phía Bắc đều có nguồn gốc từ Trung Quốc, cái nôi của nền đông y có lịch sử 10 ngàn năm, nên họ mang theo tinh hoa của nghề thuốc. Đi theo họ vào rừng, sẽ thấy thú vị hơn mây trời gió núi rất nhiều, khi khám phá hàng ngàn loại thảo dược quý, mà đến y dược điển còn chưa nhắc đến.
Năm 2016, trong lần theo chân người dân ở chân dãy Yên Tử vào rừng đào sâm Tiến Vua – một loại sâm rất quý, người Trung Quốc thu mua gần như tuyệt chủng ở Việt Nam, tôi gặp một nhóm người Dao, là nhóm Dao Thanh Y, đang đào rễ một loài cây lạ ở bìa rừng, ven suối. Họ bảo, đào cây thuốc này bán cho người Trung Quốc, vì bên Trung Quốc tuyệt chủng rồi.
Một số người Kinh sống ở chân dãy Yên Tử cũng biết đến cây thuốc này, và họ chỉ đơn giản gọi là cây thuốc sâu răng, gọi theo tác dụng của nó.
Theo lời kể, trước đây, quanh núi Yên Tử có nhiều người Hoa sinh sống, định cư lâu đời ở vùng đất này. Năm 1978, trước khi Chiến tranh Biên giới xảy ra, họ đã về nước hết. Người Hoa giỏi nghề thuốc, họ thường vào rừng lấy thảo dược trị bệnh cho người dân trong vùng. Họ chỉ cho người dân quanh Yên Tử loại cây này. Theo đó, rễ cây dùng ngâm rượu, ngậm và súc miệng vài lần là khỏi tịt đau nhức răng. Phần lá, thân đem đun nước tắm chữa ngứa ghẻ, chấy rận. Ai có chấy, chỉ cần ủ rượu ngâm rễ cây lên đầu, đắp chiếc khăn thấm dung dịch này, không những hết chấy, rụng sạch trứng khỏi tóc, mà không bao giờ chấy xuất hiện trở lại nữa.
Là người biết nhiều loại dược liệu quý, trong đó có những củ sâm giá bạc tỉ, củ nấm đắt như vàng ròng, gỗ lũa đắt như kim cương, nên tôi không tin lắm về sự thần kỳ của thứ rễ cây mọc nhiều bìa rừng, ven suối như vậy. Tuy nhiên, tiện tay, tôi xin một mẩu rễ, nhét balo mang về, băm miếng nhỏ ngâm trong bình rượu, rồi bỏ quên trong kho ngâm đủ các loại rượu sâm.
Một hôm, đi công tác về, sau nhiều ngày leo núi, ăn ngủ trong rừng, thiếu nước, không đánh răng, nên chiếc răng hàm nổi loạn, đau nhức kinh khủng, buốt tận óc, chỉ muốn nhổ bỏ. Cho tay vào lắc, thấy răng lỏng lẻo, lợi sưng tướng, nóng cả ra ngoài má.
Đang chuẩn bị đi gặp nha sĩ, thì chợt nhớ đến bình rượu ngâm rễ thảo dược bỏ quên từ mấy tháng trước. Không tin lắm, nhưng tôi thử múc một chén, rồi ngậm trong miệng. Mùi của rượu và thuốc xộc lên mũi khá khó chịu, cay cay, nồng nồng. Nhưng rồi, điều kỳ lạ xảy ra rất nhanh chóng. Vị thuốc và rượu trong miệng đã êm dần. Tôi cảm giác như các hoạt chất ngấm sâu vào lợi, chân răng, tiêu diệt bọn vi khuẩn tàn bạo đục khoét tủy răng, gây viêm lợi, tiện thể làm co cơ lợi, se khít răng lợi lại với nhau.
Thuốc đông y thường hiệu quả chậm, nhưng hiệu quả nhanh chóng, tức thì của loại thảo dược này, khiến tôi khá ngạc nhiên. Tối đó, tôi không đi phòng răng nữa, mà muốn kiểm nghiệm thảo dược này xem sao. Nửa đêm, tôi tỉnh dậy ngậm thuốc tiếp. Sớm hôm sau, ăn uống nhẹ nhàng, đánh răng sạch sẽ, lại ngậm thuốc. Quá kỳ diệu, đến trưa thì cái răng đau dịu hẳn, và đến ngày hôm sau nữa thì không còn dấu hiệu gì của việc đau nhức răng cả.
Trước kia, khi đau nhức răng như vậy, tôi thường đi khám, mất 200 ngàn tiền khám, thêm 2-300 ngàn tiền thuốc kháng sinh, kháng viêm, giảm đau, rồi uống mất một tuần mới khỏi. Những ngày uống thuốc, thì cơ thể mệt mỏi vì phải nạp lượng lớn kháng sinh vào trong người. Thậm chí, đã phải tốn gần chục triệu cho việc nhổ một chiếc răng hàm ở bệnh viện tư, vì bị sâu đục khoét quá lâu, hay nổi loạn mỗi khi nhai phải đồ ăn rắn, hoặc không được vệ sinh kịp thời. Trước kia, khi dùng kháng sinh, kháng viêm, hết thuốc thời gian, vệ sinh răng miệng không kịp thời, là nhanh chóng bị đau lại. Nhưng dùng thảo dược này, thì phải rất lâu sau mới bị đau lại. Khi có dấu hiệu bị đau, chỉ súc miệng 1-2 lần là hết ngay.
Khi đó, tôi chợt nghĩ, trong thành phần rễ cây này có thể phải có lượng độc tố rất mạnh, mới diệt vi khuẩn nhanh như vậy. Tuy nhiên, tham khảo một số chuyên gia dược liệu, thì không hẳn như vậy. Tỏi là món ăn hàng ngày, nhưng tác dụng diệt khuẩn rất mạnh. Có thể, rễ cây có những loại kháng sinh tự nhiên cực kỳ đặc hiệu với bệnh sâu răng. Trước khi thử cho người khác, tôi đã liều lôi mình ra làm chuột bạch. Trong một bữa ăn, tôi đem chai rượu với nước súc miệng 500ml, ngồi nhậu hết nửa chai, biêng biêng vì rượu, chứ chẳng thấy có dấu hiệu trúng độc gì cả.
Về sức khỏe răng miệng, thì người Việt nằm trong nhóm kém nhất thế giới, vì lười chăm sóc răng miệng, và chăm sóc không đúng cách. 99% dân số Việt Nam bị đau răng, sâu răng, viêm lợi. Nếu người dân được dùng loại thảo dược này, nếu trong mỗi nhà, có một chai nước súc miệng này, thì xác định không bao giờ phải đến đi gặp nha sĩ, không bao giờ có chuyện phải nhổ mất răng, phải đeo răng giả (với nguyên nhân do sâu răng gây ra).